وصیت چیست؟ وصیت بدین معناست که هر شخصی باید تکلیف امور مالی و غیرمالی خود را برای پس از مرگ خود مشخص کند تا بازماندگان او دچار مشکل نشده و در عین حال امور شخص سامان یابد و حتی ترتیب پرداخت بدهی های وی مشخص شود.وصیت کردن یکی مهم ترین موضوعات حقوقی دین اسلام که در آن تاکید فراوانی شده است.
امروزه اکثر اختلافاتی که سبب مراجعه به دادگاه می شود در خصوص امور صحت وصیت و همچنین وصیت بیش از میزان مقرر است. در مستروکیل به بررسی کامل و جامع وصیت و انواع وصیت می پردازیم.
وصیت چیست؟
کلیه افراد در طول مدتی که زنده هستند قادر هستند در دارایی های خود هرگونه تصرفی را داشته باشند. اما بعد از مرگ شخص اختیار تصرف اموال هر شخصی از وی سلب خواهد شد.
فرد می تواند در وصیت خود تکلیف امور مالی و غیر مالی خود را پس از فوت تعیین کند.
امروزه در بسیاری از اوقات ممکن است که فرد در زمان حیات خود دارای اهدافی باشد که به آن نرسیده است.
وصیت کردن در دین اسلام به این صورت عنوان شده است: عملی قابل پیش بینی است که فرد قادر است در خصوص اموال خود برای بعد از فوت برنامه ریزی کرده باشد و تکلیف این امور را مشخص کرده باشد.
بعبارتی وصیت و وصیت کردن و حتی شرایط صحت وصیت جزو موضوعات بسیار مهمی است که می بایست افراد در خصوص آن اطلاعاتی داشته باشند.
ارکان وصیت
ارکان وصیت از سه رکن تشکیل شده است که امری مهم و عمل به این ارکان ضرورت دارد این ارکان عبارت اند از:
- رکن اول:موصی: به شخصی که وصیت می کند و در خصوص اموال خود تعیین و تکلیف می کند موصی گفته می شود.
- رکن دوم: موصی له: به شخص گفته می شود که ذی نفع وصیت است و شخص وصیت کننده برای نفع وی وصیت می کند.
- رکن سوم: موصی به: مالی که موصی در خصوص آن وصیتی انجام می دهد و موصی له آن را دریافت می کند.
وصیت هر شخص فقط تا یک سوم آن قابل اجرا است و بیشتر ازآن نیاز به رضایت ورثه است.
اقسام وصیت: انواع وصیت چیست؟
طبق قانون مدنی اقسام وصیت متشکل از دو نوع وصیت عهدی و وصیت تملیکی
وصیت تملیکی چیست؟
وصیت تملیکی یعنی شخصی که عین یا منفعت مالی را برای زمان پس از فوت به دیگر ی و به صورت مجانی مالکیت را به شخصی بسپارد.
برای مثال: شخصی بگوید که خانه ام برای فلان فرزندم است.
در حقیقت این نوع وصیت به شخص کمک می کند اموال خود را برای پس از مرگ تعیین و تکلیف کند.
به عنوان مثال وصیت وی در خصوص بخشیدن اموال خود برای ساخت مساجد، مدارس، کتابخانه، بیمارستان و یا خیریه باشد.
در این نوع وصیت به فردی که عمل وصیت را انجام میدهد موصی و به شخصی که ذی نفع وصیت است موصی له گفته می شود.
در این نوع وصیت برای اینکه وصیت به صورت تملیکی موصی له باشد (یعنی وصیت به شخص وارث اختصاص یابد)باید قبول شود. بعبارتی موصی له(وارث) می بایست وصیتی را که به نفع وی شده است بپذیرد.
برای مثال: زمانی که وصیت موصی این باشد که خانه اش را به نفع فرزند وصیت کند.فرزند باید وصیت را قبول کرده تا خانه به تملک وی درآید.
نکته مهم در این باره این است که پذیرفتن وصیت از سوی موصی له باید بعد از مرگ موصی ملاک عمل باشد. زیرا پیش از مرگ حتی زمانی که وصیت مورد قبول باشد ممکن است وصیت کنند از وصیت خود رجوع کند.
به همین دلیل ملاک اصلی برای صحیح بودن و اجرایی شدن وصیت، قبول موصی له بعد از مرگ فردا وصیت کننده است.
از سوی دیگر زمانیکه موصی له پیش از مرگ موصی(شخصیت وصیت کننده) وصیت را قبول نکند پس از مرگ موصی فرد قادر است بپذیرد و زمانی که بعد از فوت موصی وصیت را قبول کند، قادر نیست آن را رد کند.
زمانی که موصی در قید حیات باشد و وصیتی تنظیم کند و موصی له آن را بپذیرد تا زمانی که موصی زنده است و می تواند از وصیت خودت رجوع کند، پس از مرگ موصی قبول مجدد موصی له ملاک نیست.
اگر وصیت نوشته شده برای کارهای عام المنفعه همچون کمک به افراد نیازمند باشد، شرط اصلی نمی تواند پذیرش وصیت از جانب آن ها باشد و وصیت در این باره درست است.
در صورت وصیت بر فرد صغیر و مجنون رد و قبول وصیت برذمه ولی آن می باشد.
موصی له زمانی که وصیت را بپذیرد و در مورد آن شک و تردیدی نداشته باشد ورثه می توانند نسبت به اموال تصرف داشته باشند.
ولی زمانی که تصمیم موصی له طولانی باشد و سبب ضرر و زیان به اموال ورثه شد؛ حاکم یا قاضی قادر است موصی له را مجبور کند تا سریعتر در خصوص رد یا قبول وصیت تصمیم گیری کند.
وصیت عهدی
وصیت عهدی اصطلاحا حقوقی است و به آن وصایت می گویند.
این وصیت مربوط به شخصی است که یک یا چند نفر را برای انجام امر و یا اموری دیگر مامور کند.
برای مثال: فردی پیش از مرگ شخصی را مامور کند که بعد از مرگ خود بدهی های آن را پرداخت کند.
وصیت عهدی بدین معناست که شخصی پس از فوت فرد یا افرادی را مامور کند تا به امور او بپردازند.
در این وصیت شخص را وصی خود قرار داده و به عنوان ولی بر فرزندان کوچک موصی (صغیر)یا بر سایر کارهای انتخاب شده است، وصی می گویند.در وصیت عهدی وصیت کننده شخص یا اشخاصی را برای اداره اموال خود و یا سرپرستی فرزندان پس از مرگ مشخص می کند و کلیه مسئولیت ها را به او واگذار می کند.
میزان وصیت: تا چه مقدار از اموال را می توان وصیت کرد؟
یکی از مهم ترین موضوعات مهمی که درباره وصیت موجود است این است که فرد تا چه میزان از اموال خود را قادر است وصیت کند.
در پاسخ به متن ذکر شده باید گفت در این باره در فقه و قانون مهم و اساسی است و میزانی برای صحیح بودن وصیت در نظر گرفته شده است.
بعبارتی موصی یا شخص وصیت کننده قادر نیست در خصوص کلیه اموال خود تصمیم گیری کند و یا آن ها به نفع شخص دیگری وصیت کند و یا حتی به برخی از وراث کمتر و برخی بیشتر بدهد و یا حتی برخی از فرزمدان خود را از ارث محروم کند.
بلکه می تواند نسبت به یک سوم مال خود تصمیم گیری کند و آن را وصیت کند.
برای مثال: یک فرد فقط تا میزان یک سوم یا ثلث اموال خود را قادر است پیش از فوت وصیت کند.
زمانی که میزان وصیت بیش از آن شد ورصه شخص متوفی می توانند که مقدار به جای مانده را بر یک سوم بپذیرند و به آن عمل کنند و یا حتی می توانند آن را نپذیرند.
بدین شکل که شخصی دارای 90 میلیون دارایی است که میزان 40 میلیون از آن را به اشخاص دیگر وصیت کرده است، به اندازه یک سوم آن یعنی سی میلیون به جای مانده قابل اجرا است.
بعبارتی مقدار مازاد بر یک سوم که ده میلیون تومان می شود را باید ورثه شخص بپذیرند و به آن عمل کنند.
زمانی که وصیت نامه ایی تنظیم شود که در آن کلیه اموال فرد به نفع یکی از وراث وصیت شده باشد آن وصیت فقط نسبت به یک سوم اموال درست خواهد بود.
اموال به جای مانده نسبت به یک سوم زمانی درست است که بقیه ورثه نسبت به آن راضی باشند، در این صورت وصیت بیشتر از 1 سوم قابل اجرا نیست.
همانطور که می دانید برای وصیت به صورت صحیح انجام شود و آثار حقوقی خاصی بر آن قرار گیرد ملزم به شرایطی خاص است.
انواع وصیت نامه و نحوه تنظیم آن
وصیت و روند تنظیم آن دارای اهمیت بسیار زیادی است. زیرا ممکن است افرادی بخواهند برای پیش مرگ خود نسبت به کلیه دارایی های خود تعیین و تکلیف کنند و اداره آن ها را به فردی بسپارند.
به همین دلیل باید با روند تنظیم وصیت آشنایی داشته باشند که این مورد از اهمییت زیادی برخوردار است.
خارج از این در دین اسلام به عمل وصیت کردن بسیار سفارش کرده وم بعبارتی هر شخص موظف است پیش از مرگ خودت تکلیف اموال خود را روشن کند.
آگاهی داشتن از کلیه شرایط تنظیم وصیت نامه از جمله مورادی است که فرد باید بداند که تا چه میزان از اموال خود را قادر است وصیت کند و این مسئله دارای اهمییت بسیار زیادی است.
زیرا مانع بروز هر گونه اختلاف در بین اشخص خواهد شد و از ایجاد پرونده های تعدد در دادگاه ها پرهیز می شود.
انواع وصیت چیست؟
وصیت نامه جزو موضعاتی می باشد که هر شخصی باید در خصوص آن از اطلاعات کاملی برخوردار باشد زیرا هر کدام از مدل های وصیت نامه دارای شرایطی است که در زمان رعایت نکردن هرکدام از آن ها قابلیت بی اعتبار شدن آن ها پابرجاست.
سه نوع وصیت نامه در قانون امورحسبی وجود داد که عبارت است از:
- وصیت نامه خود نوشت
- وصیت نامه رسمی
- وصیت نامه سری
خارج از این سه مورد هر سندی وصیت نامه نیست. زمانی که اشخاصی که به عنوان ورثه در نظر گرفته شده‌اند دادگاه را از وجود وصیت نامه آگاه کند قطعا دادگاه وصیت نامه را رد نمی کند.
وصیت نامه اصل باید به صورت کتبی باشد تا دادگاه به آن استناد کند.
با عمل شهادت نمی توان وصیت را اثبات کرد به همین دلیل وصیت شفاهی قابل پذیرش نیست.
وصیت نامه خود نوشت
یکی دیگر از مدل ها وصیت نامه، وصیت خودنوشت است. همانطور که مشخص است به وسیله خود فرد نوشته می شود.
این نوع وصیت نامه به خط فرد وصیت کننده نوشته خواهد شد باید حتما تاریخ روزی که در آن این وصیت نامه تنظیم شده است ذکر شود و زیر آن امضای شخص قرار بگیرد.
وصیت نامه خود نوشت از مزایایی برخوردار است که عبارت است از: موصی این قابلیت را خواهد داشت که به صورت پنهانی نوشته شود و برای آن هزینه متقبل نشود.
خطراتی که می تواند این نوع وصیت را تهدید کند، از بین رفتن و یا تحریف این نوع وصیت نامه است.
بنابراین افرادی که وصیت نامه خود نوشت تنظیم می کنند می بایست آن را در محلی نگهداری کنند تا از بروز این قبیل اتفاقات جلوگیری شود.
شراط تنظیم وصیت نامه چیست؟
باید وصیت نامه ایی که فرد قصد دارد آن را بنویسد که اصطلاخا به آن خود نوشت می گویند به صورت کلی با خط فردی که قصد وصیت کردن دارد نوشته شود.
لذا اگر شخصی از سواد خواندن و نوشتن بی بهره باشد، قادر نیست این وصیت را بنویسد می تواند وکالت نوشتن آن را به شخص دیگری واگذار کند.
بعبارتی وصیت نامه تنظیم شده به وکیل را وصیت نامه خود نوشت نمی گویند.
این نوع وصیت نامه دارای تاریخ است و با دست خط شخص موصی نوشته می شود.
شخص وصیت کننده یا موصی می بایست وصیت نامه خود را امضا کند و یا مهر و اثرانگشت بزند. و معمولا پس از نوشتن متن وصیت زیر آن را امضا می زند حتی ممکن است که فرد وصیت کننده امضا را در بالای برگه قرار دهد که به لحاظ قانونی مشکلی ندارد.
امضا باید در پاکت وصیت نامه باید قرار بگیرد.
زمانی که پس از امضا وصیت نامه در آن تغییراتی لحاظ شود. درحقیقت این موضوع در جهت تنظیم یک نوشته جدید است که باید مجددا امضا شود و تاریخ جدید در آن قرار بگیرد در غیر این صورت اعتبار وصیت نامه خود نوشت را ندارد.
اعتبار وصیت نامه خود نوشت چقدر است؟
وصیت نامه خود نوشت سندی عادی است، لذا کلیه وراث و اشخاص ذی نفع می توانند در اصالت آن اظهار تردید کنند.به این معنا که بگویند خط و امضا مربوط به وصیت کننده نیست.
در این جا موضوع اثبات وصیت نامه به موصی به عهده شخصی است که به نفع او وصیت شده است که به آن موصی له هم گفته می شود.
زمانی که به تاریخ وصیت و یا صحت آن اعتراضی صورت گیرد در این بین کسی که مدعی شود تاریخ وصیت نامه غلط است و یا در آن تغییراتی صورت گرفته شده است که اصطلاحا به آن تحریف در وصیت گفته می شود. باید این موضوع را در دادگاه اثبات کند.
شخص که وصیت نامه خود نوشت به آن سپرده می شود باید سریعا پس از اینکه از فوت شخص وصیت کننده مطلع شد تاریخ فوت وی را در محضر دادگاه ارائه و بعبارتی آن را اثبات کند.
وصیت نامه سری چیست؟
ترکیبی از وصیت نامه سری و خودنوشت را وصیت نامه سری می گویند. که وصیت به واسطه موصی مهر و امضا می شود.
آن نوشته در اداره ثبت که در محل زندگی شخص و یا حتی در محل دیگری که زیر نظر آیین نامه وزارت دادگستری تعیین شده است حفط شود.
شرایط تنظیم وصیت نامه سری
در این نوع وصیت نامه حتما نباید شخص موصی آن را با دست خود بنویسد و یا حتی ملزم به داشتن تاریخ نیست بلکه فقط باید در آن امضا قرار بگیرد.
بعبارتی زمانی که وصیت کننده حرف زدن نباشد، در این صورت می بایست کلیه وصیت نامه به خط خود شخص نوشته و امضا شود، بعبارتی این واقعه باید در دفتر رسمی و در محضر محضر مسئول دفتر صورت بگیرد ، وصیت کننده می بایست زیر نوشته های خودا درج کند که در محضر چه کسی این وصیت را تنظیم می کند و در نهایت شخص ناظر که مسئول دفتر شناخته می شود باید روی پاکت وصیت نامه بنویسد که عبارت نوشته شده زیر نظر وی توسط موصی نوشته شده است.
تنظیم وصیت نامه به وسیله اشخاصی که سواد خواندن و نوشتن ندارند امکان پذیر نیست.
یکی از ار کان مهم هر وصیت نامه، امضای موصی محسوب می شود و مهر و اثر انگشت به هیچ عنوان نمی تواند جایگزین امضا باشند.
وصیت نامه سری باید دارای لاک و مهر باشد و در لفافی قرار گیرد.
شخص وصیت کننده می بایست پس از نوشتن وصیت خود آن را نطد مسئول دفتر اداره ثبت احوال محل سکونت خود ببرد. تاریخ نوشتن وصیت را یا امانت را به صورت کلی با حروف قید کنند این کار او در حقیقت مشخص کردن صحت وصیت است.
مسئول دفتر می بایست تاریخ سند را تایید کرده و نمره ترتیب امانت را مشخص کند و پاکت یا لفاف را مهر کند و در دفتر مخصوص نام امانت گذار و تاریخ امانت و اسامی گواهان بنویسد و به موصی رسید تحویل دهد.
وصیت نامه سری کمتر وصیتی است که تا به حال دیده ایم زیرا این نوع وصیت نامه از تشریفات پیچیده ایی برخوردار است و عدم رعایت هریک از بخش ها سبب بی اعتبار بودن وصیت خواهد شد.
شخصی که قصد دارد وصیت نامه در دسترس نباشد و یا بعبارتی مصون باشد و کسی از وجود آن اطلاع نداشت باشد باید وصیت نامه رسمی را انتخاب کند، اشخاصی که قصد دارد وصیت آن ها پنهانی باشد وصیت نامه خود نوشت تنظیم می کنند.
وصیت نامه رسمی چیست؟
وصیت نامه ایی است که تنظیم آن طبق قوانین و مقررات استاد رسمی صورت می گیرد و در آن محل نوشته می شود این وصیت نامه از اعتبار و رسمیت بیشتری نسبت به وصیت نامه خود نوشت برخوردار است.
شرایط تنظیم وصیت نامه رسمی
وصیت نامه از آنجاییکه یکی از اسناد رسمی است بنابراین دارای فرآیند خاصی نیست و همچون سایر اسناد رسمی قابل تنظیم است و اعتبار آن تابع شرایطی است که در خصوص اسناد تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی تعیین می شود.
اعتبار وصیت نامه رسمی
وصیت نامه رسمی در خصوص اعتبار همچون سایر اسنادی تلقی می شود که در دفاتر اسناد رسمی قابل تنطیم است
لذا اموال هر آنچه منقول و غیرمنقول بدون اجازه دادگاه قابل اجرا خواهد بود. از سوی دیگر کلیه محتویات و امضاهای قرار گرفته در آن معتبر و رسمی است و هیچکس نمی تواند به نوشته‌ها و امضاهای آن شک داشته باشد و فقط قادر است در این خصوص ادعای جعل بودن را مطرح کند.
شخصی که وصیت می کند موصی،شخص یا اشخاصی که وصیت تملیکی به نفع آنان است موصی له،موردی که نسبت به آن وصیت صورت گرفته موصی به و کسی که به موجب وصیت عهدی مأمور انجام امور مربوط به یک سوم مال موصی یا فرزند صغیر او شده،وصی نام دارد.
ویکی
وصیت در شرایط غیرعادی
ممکن است موارد غیرطبیعی همچون جنگ و خطراتی که منجر به مرگ فوری می شود و مواردی از این قبیل موارد رعایت فرآیند اصلی وصیت نامه ممکن نباشد و شخص ملزم به تنظیم وصیت باشد.
مطابق ماده 273 قانون امور حسبی چهار نوع وصیت نامه پیش بینی می شود که عبارت است از:
- وصیت نامه نظامی
- وصیت نامه در موارد خطر فوری
- وصیت به هنگام شروع امراض سرایت کننده
- وصیت هنگام مسافرت در دریا
لذا در این موارد نیازمند رعایت فرآیند قانونی وصیت نامه ها نیست و هرگونه سرعت بخشی در این کار پایان یابد اعتبار وصیت نامه فوق العاده در مدت زمان یک ماه از تاریخ رفع حالت اضطراری از بین خواهد رفت.
شخص وصیت کننده یا موصی بعد از پایان حالت غیرعادی در مدت زمان یک ماه می بایست نسبت به تنظیم وصیت نامه به یک از روش های قانونی اقدام کند.
اقدام به خودکشی و شرایط وصیت
طبق ماده 836 قانون مدنی در این زمینه تعیین شده است: «هرگاه کسی به قصد خودکشی خود را مجروح و مسموم کند یا عوامل دیگری از این قبیل را که موجب هلاکت است انجام دهد و پس از آن وصیت کند آن وصیت در صورت هلاکت باطل است .و هرگاه اتفاقاً منتهی به فوت نشد وصیت نافذ خواهد بود.»
شرایط باطل شدن وصیت نسبت به ماده مذکور:
موصی یا وصیت کننده می بایست خود را مسموم و یا مجنون کند و یا حتی کارهایی از این دست که سبب هلاکت وی شود. مانند اعتصاب غذا
لذا هرگاه نسبت به اعمالی اقدام کند که نوعا سبب هلاکت وی نشود مانند آن که سرخود از روی عصبانیت به دیوار بزند و در نهایت فوت کند.
در این حالت اگر پیش از فوت وصیتی صورت گیرد آن وصیت باطل نخواهد بود.
عمل موردنظر را می بایست به قصد خودکشی انجام دهد، لذا زمانی که قصد خودکشی نداشته باشد ولی اتفاقا در اثر انجام آن فوت کند وصیت شخص باطل نخواهد شد.
وصیت می باید بعد از انجام عمل صورت گیرد یعنی فرد در ابتدا باید عملی را که موجب هلاکت و یا فوت او شود انجام دهد سپس وصیت کند.
برای مثال: زمانی که فرد با قصد خودکشی از سم استفاده کرده و سریعا بعدا از آن وصیت خود را بنویسد در وصیت انجام شده باطل نخواهد بود.
No comment