سهم الارث: زمانی که شخصی فوت می کند و اموالی از خود به جای بگذارد، قانون با در نظر گرفتن وراث و طبقات مختلفی که ورثه در آن قرار می گیرد برای آن ها ارث در نظر می گیرد، و سهم افراد مختلف متفاوت است که به آن سهم از ارث یا سهم الارث میگویند. در ادامه در مستروکیل به بررسی سهم الارث اشخاص می پردازیم.
سهم الارث چیست؟
ارث بردن از اشخاص متوفی یکی از مهم ترین اسباب مالکیت در قانون محسوب می شود.
ارث به این معناسبت که شخصی که فوت می کند، امول خود را پس از مرگ به خانواده، خویشاوندان و به صورت کلی بازماندگان خود به جای می گذارد تا بتوانند از آن استفاده کنند.
معنای سهم الارث و ارثیه به صورت کامل نزد همه مشخص شده است.
با این وجود در خصوص مفهوم حقوقی سهم الارث نکاتی حقوقی وجود دارد.
ارثیه یا ترکه متوفی هرچقدر باشد باید بین ورثه متوفی تقسیم شود؛ مهم ترین مصادیق سهم الارث یا ارثیه عبارت است از:
زمین ، خانه ، ماشین ، باغ ، وجوه نقدی یا غیر نقدی ، کالا ها ، اسناد و اوراق بهادار
کلیه طلب هایی که متوفی از اشخاص دیگر دارد این است که می تواند به صورت ارث به دیگران منتقل شود.
به همین دلیل نکته مهمی که در خصوص سهم الارث وجود دارد این است که نمی توان کلیه دارایی های فرد را در زمان فوت تقسیم کرده و به ورثه بدهد؛ بلکه پیش از تقسیم و محاسبه سهم الارث می بایست مخارج واجبی از قبیل هزینه های کفن . دفن و تجهیز میت صورت گیرد.
زمانیکه متوفی به دیگران بدهکار است پیش از تقسیم سهم الارث در بین طبقات و درجات ارث می بایست این بدهی ها را از اموال متوفی پرداخت کند.
یکی از مهم ترین بدهی های متوفی در مورد آقایان، مهریه همسر ایشان است که اگر آن را در زمان حیات پرداخت نکرده باشند، قابل مطالبه از ترکه ایشان است.
البته گفتنی است که زمانی که ترکه یا ارثیه متوفی کفاف پرداخت کلیه دیون و بدهی های میت را نداشته باشد، ورثه قادر است از پرداخت آن بدهی ها از اموال شخصی خودشان چشم پوشی کنند.
مرسوم و مستحب است که شخصی برای پس از فوت، اموال خود را وصیت کند و به همین ترتیب تکلیف اموال دیگر را به بعد از فوت خود اختصاص دهد.
در این حالت باید مال و اموالی که وصیت کرده است را از سهم الارث یا ترکه جدا کند.
لازم به ذکر است هر فردی تنها تا میزان یک سوم یا ثلث اموال خود را می تواند وصیت کند و وصیت مازاد برثلث به لحاظ شرعی و قانونی به اجازه یا تنفیذ ورثه نیازمند است.
کلیه اموالی که باقی می مانند را می توان به صورت مجموعه ارثیه یا ترکه متوفی نامگذاری کرده و براساس قانون، اقدام به تقسیم این ارثیه کند.
در این مرحله میزان ارثیه که به هر کدام از ورثه تعلق می گیرد را سهم الارث می گویند.
سهم الارث هیچ فردی را نمی توان از وی گرفت و یا حتی او را از ارث محروم کرد.
خوب است بدانید که سهم الارث برخی از ورثه طبق قانون تعیین شده است؛ برای مثال یک دوم، یک چهارم، دو سوم.
قانون سهم الارث چیست؟
قانون سهم الارث در سوره مبارکه نسا آمده است که نحوه تقسیم ارث را بیان کرده است.
قانون ناظر بر تقسیم سهم الارث را قانون مدنی می گویند و به تبعیت آن از فقه شیعه و قرآن کریم نحوه تقسیم الارث بین ورثه مانند نحوه تقسیم ارث مادر بین ورثه مشخص است.
در مواد 862 الی 942 قانون مدنی مواد مختلفی در این زمنیه ذکر شده است.
نحوه محاسبه و تقسیم سهم الارث
پیش از اینکه در زمینه محاسبه و تقسیم سهم الارث براساس قانون صحبت کنیم باید این نکته را یادآور شویم که تقسیم ترکه و یا انحصار وراثت تخصصی است و در برخی موارد دارای پیچیدگی های خاص قانونی است.
در صورتی که پرونده سهم الارث دارای پیچیدگی و دشواری باشد بهتر است که درخواست گواهی انحصار وراثت دهید.
نکته مهم که در خصوص نحوه محاسبه و تقسیم ارث وجود دارد این است که براساس قانون مدنی هم رابطه نسبی و هم رابطه سببی قادر است منجر به تعلق سهم الارث شود و موجب ایجاد مثال ها و نمونه هایی برای تقسیم ارث شود.
رابطه نسبی رابطه ایی است که با توجه بر خون و نژاد مشترک صورت می گیرد مانند رابطه پدر و فرزندی.
اما رابطه سببی براساس ازدواج انجام می شود؛ مانند رابطه زن و شوهر.
بعبارتی ارث زوج و زوجه از جمله مهم ترین مصادیق تقسیم الارث هستند.
سهم الارث زوجه
طبق قانون مدنی کسانکیه به واسطه رابطه سببی ارثی دریافت می کنند، زن و شوهر دائمی هستند.
میزان سهم ارث زن از شوهر به این موضوع بستگی دارد که شوهر فرزندی دارد یا خیر. زمانی که شوهر فرزندی داشته باشد سهم زن یک هشتم و زمانیکه مرد فرزندی نداشته باشد، یک چهارم از عین اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول شوهر را به ارث می برد.
سهم ارث دو زن از شوهر به صورت مساوری بین آن ها تقسیم می شود.
سهم الارث زوج
میزان سهم ارث شوهر از زن به اینکه فرزندی داشته باشد یا خیر بستگی دارد.
زمانی که زوجه دارای فرزند باشد، شوهر به میزان یک چهارم و زمانی که زوجه دارای فرزندی نباشد همسر وی به میزان یک دوم از کل اموال و ارثیه زن سهم ارث می برد.
علاوه بر پیش بینی ها صورت گرفته بین زوج و زوجه در قانون سهم الارث افرادی که خویشاوند نسبی با هم دارد از هم ارث می برند.
براساس قانون مدنی افرادی که به واسطه نسب از هم ارث می برد در سه طبقه زیر قرار می گیرند.
سهم الارث طبقه اول
طبقه اول ارث عبارت است از: پدر و مادر، فرزندان ، فرزندانِ فرزندان یا نوه ها است.
اشخاصی که در این طبقه قرار می گیرند خود به چند دسته تقسیم می شوند.
- در درجه اول پدر و مادر و فرزندان
- درجه دوم: فرزندان فرزندان یا نوه ها
- درجه سوم فرزندان نوه ها
نکته بسیار مهم در خصوص ارث بری این است که تا خویشاوندی در طبقه یا درجه نزیدک تری باشد نوبت به ارث بردن بقیه نخواهد رسید.
به همین دلیل اگر متوفی پدر، مادر، فرزند و نوه داشته باشد نوه ها ارثی دریافت نخواهند کرد و صرفا سهم الارث به صورت مشخص به پدر، مادر و فرزند تعلق می گیرد.
تا زمانی که ورثه طبقه اول وجود داشته باشد، نوبت به وراث طبقه دوم نمی رسد.
سهم الارث طبقه دوم
طبقه دوم ارث متشک ل از اجداد، برادر و خواهر و فرزندان آن ها می باشد.
- وراث این طبقه به چند درجه تقسیم می شوند که در درجه اول شامل اجداد یعنی پدر بزرگ و مادر بزرگ پدری و مادری، برادران و خواهران متوفی است.
- درجه دوم متشکل از فرزندان خوهران و برادران
- درجه سوم متشکل از نوه های خواهران و برادران است.
نکته بسیار مهم در این زمینه هنگامی است که هیچ کدام از وراث طبقه اول وجود نداشته باشند، نوبت به سهم الارث بردن وراث طبقه دوم خواهد رسید.
زمانی که در بین وراث طبقه دوم وراث درجه یکی وجود داشته باشد هم نوبت به ارث بردن وراث درجه نمی رسد.
برای مثال در خصوص سهم ارث پدر از فرزند، زمانی که متوفی جز پدر و مادر، دارای خواهر و برادر هم باشد، چون این خواهر و برادر در طبقه دوم قرار دارند از ایشان ارثی دریافت نمی کنند.
سهم الارث طبقه سوم
طبقه سوم متشکل از عمه ها ، عموها ، دایی ها ، خاله ها و اولاد آن ها است.
درجه اول وراث طبقه سوم متشکل از عمه ها و عموها و دایی ها و خاله ها است که هر کدام از آن ها براساس سهم الارث تعیین شده در قانون ارث دریافت می کنند و زمانی که این ورثه در قید حیات نباشند نوبت به فرزندان آن ها به عنوان وراث درجه دوم از طبقه سوم خواهد رسید.
به همین دلیل به صورت کلی اصل بر این است که هر شخصی که در طبقه و یا درجه نزدیک تری نسبت به دیگران قرار دارد مقدم بر ارث است.
اگر در طبقه نخست یک ورثه برای مثال نوه وجود داشته باشد سبب می شود که وراث طبقه دو یعنی خواهر و برادر از ارث محروم خواهند شد و زمانی که متوفی زوج یا زوجه نداشته باشد آن نوه به تنهایی کلیه ارثیه را دریافت می کند.
نکته بسیار مهم این است که زوج و زوجه به هر حال ارثیه خود را از همسر متوفی دریافت می کنند و به سبب وجود ورثه نسبی از ارث محروم نخواهند شد.
سوالات متداول
سهم الارث چیست و شامل چه مواردی می شود؟
پس از اینکه دیون و بدهی های متوفی پرداخت و وصایای وی صورت می گیرد، ورثه می توانند براساس قانون سهم الارث خود دریافت کنند که این سهم الارث از جمله دارایی ها و حقوق متوفی است.
چه کسانی می توانند از متوفی ارث ببرند؟
با توجه به قانون خویشاوندان نسبی و سببی متوفی که به آن ها ارثی تعلق می گیرد مشخص شده است که در صورت وجود ورثه در هر طبقه یا درجه نزدیک تر به متوفی دیگر اشخاص از ارث محروم می شوند.
نحوه تقسیم سهم الارث متوفی چگونه است؟
با توجه به قانون زوج و زوجه سهم ارث خود را می برند و بعد نوبت به طبقه اول و پس از آن طبقه دوم و در آخر طبق سوم می رسد.
در این مقاله از مستر وکیل به بررسی سهم الارث چیست پرداختیم و از جنبه های مختلف آن را بررسی کردیم. شما نیز میتوانید با ارسال نظرات ارزشمند خود https://mrvakil.com را در تکمیل تر کردن اطلاعات یاری دهید.
No comment